Instytut Pamięci Narodowej CALL FOR PAPERS: VI konferencja naukowa „Wieś polska podczas II wojny światowej – rok 1943 na polskiej wsi” - Aktualności -

Celem konferencji było przedstawienie w szerokim kontekście historycznym oraz społecznym losów ludności zamieszkującej obszary wiejskie w okresie II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem zbrodni niemieckich popełnionych w 1943 r. Prelegenci poruszyli zagadnienia dotyczące terroru i pacyfikacji polskich wsi, omówią stan badań nad procesami gospodarczymi, w tym wzrostu obciążeń ekonomicznych. Ponadto w programie konferencji znalazły się referaty ukazujące łączność życia wsi z działalnością podziemia niepodległościowego.

Konferencja rozpoczęła się 21 września 2023 r. w Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Blok tematyczny otwierający obrady dotyczył polityki gospodarczej realizowanej przez okupanta. Prelegenci przedstawili problematykę mało znaną, tj. przebieg wysiedleń ludności wiejskiej pod tworzone poligony wojskowe. W drugim panelu wieś polska została zaprezentowana jako zaplecze dla organizacji konspiracyjnych (m.in. BCh), a także jako miejsce świadczenia różnych form pomocy. Panel zamykający pierwszy dzień obrad miał na celu przedstawienie polskich i niemieckich źródeł historycznych. Referenci sięgnęli do analizy zapisów prasy podziemnej oraz artykułów pism niemieckojęzycznych.

Drugiego dnia, 22 września 2023 r. odbywały się w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” w Kielcach.

- Tematyka jest ważna i ważny jest rok, w którym spotykamy się na tej konferencji. Przypomnę, że w 2023 mija 80 lat od kiedy Niemcy spacyfikowali wiele polskich wiosek. Przedstawiciele lokalnych społeczności wraz z pracownikami IPN w ostatnich miesiącach odwiedzali te miejsca pamięci na terenie Małopolski, Kielecczyzny, Lubelszczyzny. Cieszę się, że dzięki współpracy z Muzeum Wsi Kieleckiej i Instytutem Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego udało się również przygotować konferencję naukową, która pomoże zebrać i uporządkować wiedzę o tamtych tragicznych wydarzeniach oraz sytuacji w jakiej znaleźli się wówczas mieszkańcy wsi – mówił dr Robert Piwko, naczelnik Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach.

Na początku przedstawione zostały jednostki policyjne i wojskowe, które realizowały akcje represyjne na polskiej wsi. Oprócz udziału niemieckich zmotoryzowanych oddziałów żandarmerii został poruszony temat wojsk węgierskich i ich stosunku do polityki terroru stosowanej wobec Polaków. Jeden z prelegentów przedstawił temat eksterminacji Polaków na terenach dzisiejszej Białorusi. Kolejny panel dotyczył Lubelszczyzny, a w szczególności przebiegu akcji wysiedlania ludności polskiej z terenów Zamojszczyzny. W bloku tematycznym kończącym obrady prelegenci omówili przykłady zbiorowych i jednostkowych zbrodni niemieckich dokonanych w 1943 r. Podsumowaniem panelu był referat omawiający zagadnienie ścigania zbrodniarzy niemieckich. W trakcie wykładu została zaprezentowana spuścizna Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach, a także stan badań, charakterystyka źródeł i postulaty badawcze.

Program:

I DZIEŃ (czwartek 21 września 2023 r.)
Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie

10.00 – powitanie prelegentów i gości

I panel 10:30 – 11:30
Niemiecka polityka gospodarcza wobec wsi polskiej
Moderator: dr Justyna Staszewska (Muzeum Wsi Kieleckiej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie).
1.    Dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) Zarys niemieckiej polityki rolnej wobec polskiej wsi 1939-1945 (10.30-10.50)
2.    Dr Mateusz Kubicki (Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku) Organizacja gospodarki wiejskiej powiatu starogardzkiego w latach II wojny światowej
(10.50-11.10)
3.    Mjr dr Tadeusz Banaszek (Kieleckie Towarzystwo Naukowe) Wysiedlenia mieszkańców wsi polskich związane z organizowaniem niemieckich poligonów wojskowych podczas okupacji. Zarys problematyki (11.10-11.30)
Dyskusja 11:30 – 11:40
Przerwa 11:40 – 12:00

II panel  12:00 – 13:00
Wieś polska jako ośrodek konspiracji i zaplecze dla organizacji pomocowych
Moderator: dr Robert Piwko (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach).
4.    Alicja Adamus-Kowalik (Archiwum Państwowe w Częstochowie) Polska wieś jako przestrzeń do budowania zrębów organizacji konspiracyjnych (12.00-12.20)
5.    Andrzej Kacorzyk (Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu) 5/1000. Rok 1943 oddziału specjalnego BCh spod Auschwitz (12.20-12.40)
6.    Dr Marzena Grosicka (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach) Pacyfikacja wsi Rakówka 18 czerwca 1943 r. w odwecie za współpracę z oddziałami Batalionów Chłopskich (12.40-13.00)
Dyskusja 13:00 – 13:10
Przerwa 13:10 – 14:10

III panel 14:10 – 15:10
Wieś polska w polskich i niemieckich źródłach
Moderator: dr Marzena Grosicka (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach).
7.    Dr Renata Lesiakowska (Instytut Pamięci Narodowej w Lublinie) „Nowy porządek” na wsiach okupowanych ziem polskich. Wieś polska i jej mieszkańcy w 1943 r.
w nazistowskiej propagandzie pism niemieckojęzycznych GG (14.10-14.30)
8.    Dr Paweł Glugla (Małopolskie Towarzystwo Naukowe) Represje wobec mieszkańców polskich wsi w 1943 r. w zapisach biuletynu Agencji Informacyjnej „Wieś”
(14.30-14.50)
9.    Ewa Kołomańska (Muzeum Wsi Kieleckiej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie) Rok 1943 w działalności edukacyjnej i wystawienniczej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie (14.50-15.10)
Dyskusja i podsumowanie 15:10 – 15:30
Zwiedzanie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie

II DZIEŃ (piątek 22 września 2023 r.)
Centrum edukacyjne IPN „Przystanek Historia” w Kielcach

I panel 10:00 – 11:00
Jednostki policyjne i wojskowe i ich udział w akcjach represyjnych na polskiej wsi
Moderator: dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys (Instytut Historii Uniwersytetu Jana    Kochanowskiego w Kielcach).
1.    Dr Dawid Golik (Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie/Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego) Zmotoryzowane plutony żandarmerii niemieckiej i ich rola w działaniach represyjnych wobec polskiej wsi w 1943 r. (10.00-10.20)
2.    Maria Zima-Marjańska (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie) Węgierskie jednostki wojskowe wobec niemieckich pacyfikacji polskich wsi (wybrane przykłady) (10.20-10.40)
3.    Hubert Kuberski – Chatyń, Puszcza Nalibocka, Rosica –  przykłady eksterminacji ludności polskiej podczas „Bandenbekämpfung” w Generalkommissariate Weißruthenien (10.40-11.00)
Dyskusja 11:00 – 11:10
Przerwa 11:10 – 11:30

II panel 11:30 – 12:30
Rok 1943 na Lubelszczyźnie
Moderator: Paweł Żołądek (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach).
4.    Dr Beata Kozaczyńska (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach) Niemcy wysiedlają całe wsie, miejscowych wywożą do obozów „na mydło” (…). Wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny (11.30-11.50)
5.    Dr Rafał Drabik (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie) Wysiedlenia ludności cywilnej w pow. biłgorajskim w 1943 r. na przykładzie wsi Aleksandrów (11.50-12.10)
6.    Łukasz Krzysiak (Muzeum Narodowe w Lublinie – Oddział Martyrologii „Pod Zegarem”) Dzienniki posiedzeń sołtysów jako źródło do poznania dziejów okupacji wsi na Lubelszczyźnie (12.10-12.30)
Dyskusja 12:30 – 12:40
Przerwa 12:40 – 13:40

III panel 13:40 – 15:00
Przykłady niemieckich zbrodni dokonanych w 1943 r. na wsi polskiej
Moderator: Ewa Kołomańska (Muzeum Wsi Kieleckiej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie).
7.    Dr Marcin Chorązki (Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie) W 80-tą rocznicę ślubu Teresy Wańkowiczówny z Iwonem (Janem) Mierzejewskim… Masakra rodziny Horodyńskich i ich gości na tle niemieckich zbrodni na polskiej wsi w 1943 r.
(13.40-14.00)
8.    Dr Wojciech Cedro (Instytut Solidarności i Męstwa im. W. Pileckiego w Warszawie) Niemiecka zbrodnia w Gamratce. Historia rodziny Kurów zamordowanych za pomoc Żydom w lipcu 1943 r. (14.00-14.20)
9.    Dr Karolina Trzeskowska-Kubasik (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie) Akcje represyjne w Brześciu, Chrobrzu, Janinie oraz Parchocinie w 1943 r. (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom) (14.20-14.40)
10.    Paweł Żołądek (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach) Ściganie niemieckich zbrodniarzy odpowiedzialnych za represje na mieszkańcach wsi kieleckiej w 1943 r. Charakterystyka źródeł, stan badań, postulaty badawcze (14.40-15.00)
Dyskusja i podsumowanie konferencji 15:00 – 15:20

Organizatorzy: Muzeum Wsi Kieleckiej, Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach, Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Patronat medialny: TVP Historia
Opieka medialna: Polska Agencja Prasowa, W Sieci Historii, Dzieje.pl, Histmag.org
Partner konferencji: Lasy Państwowe

Zachęcamy do zapoznania się z relacjami z poprzednich edycji konferencji:

• 2022 - „Wieś kielecka po II wojnie światowej w źródłach kościelnych”
• 2021 - „Wieś polska podczas II wojny światowej. Po pacyfikacji – losy i pamięć”
• 2020 - „Wieś polska podczas II wojny światowej. Straty osobowe”