Nawigacja

Aktualności

Pacyfikacje na wsi kieleckiej - 1943 r.

Wiosną i latem 1943 r. niemieckie władze okupacyjne w dystrykcie radomskim, w którego skład wchodziła Kielecczyzna, przestąpiły do akcji pacyfikacyjnych i terrorystycznych skierowanych przeciwko ludności cywilnej, eufemistycznie określanych w zarządzeniach wewnętrznych „przywracaniem stanu bezpieczeństwa”.

  • "Pieta Michniowska". Pacyfikacja Michniowa jest symbolem martyrologii wsi. Fot. Dariusz Skrzyniarz (IPN)
    "Pieta Michniowska". Pacyfikacja Michniowa jest symbolem martyrologii wsi. Fot. Dariusz Skrzyniarz (IPN)

Niemiecki niepokój wyrażany na różnych szczeblach administracji cywilnej oraz policyjnej wzbudziła aktywizacja polskich organizacji niepodległościowych na czele z Armią Krajową oraz partyzantki komunistycznej. Ważne znaczenie miał również rozwój oporu biernego na wsiach – uchylanie się od obowiązku pracy (np. wyjazdów na roboty do Niemiec) czy bojkot oddawania obowiązkowych kontyngentów płodów rolnych. Znaczne zwiększenie norm kontyngentowych wprowadzony w tym czasie przez Niemców prowadziło do zubożenia i głodu na wsiach. Jednocześnie wieś aktywnie wspierała rozwijającą się partyzantkę.

W celu spacyfikowania terenu Niemcy przeprowadzili reorganizację i wzmocnienie sił policji porządkowej (Ordnungspolizei) w terenie. Do środkowej Kielecczyzny skierowali również dobrze uzbrojone, mobilne i bezwzględne siły szybkiego reagowania (bataliony policyjne) oraz 62. zmotoryzowany (mot. zug) pluton żandarmerii dowodzony przez por. Alberta Schustera.

Przywracanie bezpieczeństwa w istocie sprowadziło się do brutalnych mordów ludności cywilnej we wsiach środkowej Kielecczyzny. Punkt kulminacyjny pasma zbrodni miał miejsce 12-13 lipca 1943 r. w Michniowie. Rozpoczęte wiosną 1943 r. masowe działania pacyfikacyjne siły niemieckie kontynuowały w regionie kieleckim do końca okupacji.


W 2023 roku mija 80 lat od wielu krwawych pacyfikacji wsi na Kielecczyźnie. Poniżej prezentujemy kalendarium pacyfikacji i akcji represyjnych przeprowadzonych przez niemieckie formacje policyjne i wojskowe w 1943 roku.

Rok 1943

  • Wielka Wieś - 18 lutego i 14 października

18 lutego - 27 osób zastrzelonych albo spalonych żywcem: 2 mężczyzn (1 spalony) 10 kobiet (spalonych), 15 dzieci (9 spalonych), spalono 11 zagród. Orpo.
14 października – 3 osoby rozstrzelane w zbiorowych egzekucjach, 2 zamordowane we wsi Piasek, 10 osób wysłanych do KL Auschwitz, a 6 na przymusowe roboty; 2/I/22 SS Pol. Rgt

  • Rogów - 24 lutego

Uprowadzono 135 osób, tj. 1 kobietę i wszystkich mężczyzn ze wsi. Kobieta rozstrzelana w Końskich, mężczyzn wywieziono do obozów koncentracyjnych bądź na przymusowe roboty; I zmot. batalion.

  • Chotcza - 8 marca

Zamordowanych 18 osób, spalono kilka budynków; Żandarmi z Lipska; w okolicy miało miejsce także szereg mniejszych akcji w czasie których zginęło w latach 1942-1944 ponad 100 osób.

  • Sobień i Skronina - 15 marca

Zamordowano 47 osób – 13 mężczyzn, 12 kobiet, 22 dzieci – z tego 16 osób spalono żywcem w olejarni; 35 mężczyzn uprowadzonych, 19 zagród spalonych; 3/I zmot. batalionu żandarmerii.

  • Płucki - kwiecień

Zastrzelonych 20 Polaków (7 kobiet, 13 dzieci). Zwłoki spalone w domach. 62 zmot. pluton żandarmerii.

  • Lewoszów i Szóstaki - 8 kwietnia

Zastrzelonych 28 osób (11 mężczyzn, 8 kobiet, 9 dzieci), spalone 4 budynki. Orpo z Końskich.

  • Wzdół Rządowy (Wiącka i Kapkazy) - 11 kwietnia

19 osób zastrzelonych (5 mężczyzn, 5 kobiet, 9 dzieci). Orpo z Końskich.

  • Luta - 18 i 22 kwietnia

Zabitych 30 osób (8 mężczyzn, 10 kobiet, 12 dzieci), z tego (4 dzieci i 3 kobiety) spalonych żywcem; Orpo z Końskich.

  • Naramów - 27 kwietnia

Zamordowanych 21 osób (9 mężczyzn, 4 kobiety, 8 dzieci), nadto 2 zmarłe z ran i oparzeń (kobieta i dziecko), 5 zagród spalonych; Orpo.

  • Jeziorko – 1 maja

Zastrzelonych 11 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii dowodzony przez Alberta Schustera.

  • Dąbrowa Górna (poduchowna) i Dolna (Skarbowa) - 7 i 8 maja

Zastrzelonych 45 Polaków, w tym 18 mężczyzn, 17 kobiet, 10 dzieci. Ok. 25 zagród spalonych; Żandarmeria z Kielc.

  • Skałka Polska – 11 maja

Zastrzelonych bądź spalonych żywcem 92 osoby, w tym: 28 mężczyzn, 23 kobiety, 31 dzieci. Spalona cała wieś. Uratowało się tylko kilka osób; Żandarmeria z Kielc i Łopuszna oraz Landwache z Antonielowa.

  • Wojciechów (leśniczówka) - 21 maja

Zastrzelono 4 osoby – leśniczego, gajowego i 2 robotników. Sipo i Żandarmeria z Jędrzejowa.

  • Gębice i Żuchowiec - 24 maja, 11 listopada

24 maja zamordowanych ok. 80 osób, spalono 30 zagród. Policja Porządkowa ze Starachowic przy udziale Sipo, ubezpieczana przez Wehrmacht.
11 listopada – zamordowanych 42 osoby i spalonych dwadzieścia zagród; Policja Porządkowa.

Rozstrzelanych 21 osób, w tym 1 kobieta. 62 zmot. pluton żandarmerii ubezpieczany przez Wehrmacht z 955 batalionu zabezpieczającego.

  • Mniów oraz Ćmińsk, Serbinów, Miedzierza, Smyków, Muszczarz, Przełom, Chyby, Podchyby, Raszówka - 26 maja

Zamordowane 53 osoby, w tym 11 kobiet i 15 dzieci. 35 osób spalonych żywcem w Raszówce, w tym 6 kobiet i 5 dzieci; Żandarmeria – przypuszczalnie I zmot. batalion i Sipo z Kielc.

  • Psary Podlesie – 29 maja

Zastrzelonych 8 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii Alberta Schustera.

Rozstrzelanych 39 osób, w tym 5 kobiet. 62 zmot. pluton żandarmerii, ubezpieczany przez Wehrmacht z 955 batalionu zabezpieczającego.

  • Kakonin - 2 czerwca

Zastrzelonych 9 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii dowodzony przez Alberta Schustera.

Zastrzelonych i spalonych 74 Polaków (17 mężczyzn, 33 kobiety, 24 dzieci). Uratowali się nieliczni, wieś całkowicie spalona. 3/I zmot. batalion żandarmerii.

  • Krajno - 4 czerwca

Zastrzelonych 27 osób, w tym 2 kobiety. Zrabowano wszystkie owce; 62 zmot. pluton żandarmerii i żandarmi z Bielin.

  • Policzna - 12 czerwca

Zastrzelonych 30 osób, w tym kobiety i dzieci, budynki spalono; Żandarmeria.

  • Pogłodów - 13 czerwca

Zamordowanych 18 osób, w tym 2 mężczyzn, 6 kobiet i 10 dzieci spalonych żywcem; I zmot. batalion żandarmerii i Sipo z Kielc.

  • Wymysłów Podgórze – 15 czerwca

W osadzie młyńskiej oddział niemiecki prawdopodobnie z rozkazu Gerulfa Mayera zamordował 3 osoby.

  • Rakówka – 18 czerwca

Policjanci z III/17 SS Pol. Rgt. pod dowództwem Aloysiusa Rogalli oraz policjanci z 11/III/17 kwaterujący w Bogorii dowodzeniu przez Adalberta Mayera przeprowadzili obławę i ujęli ponad 20 osób. Spośród pojmanych 12 osób zostało wywiezionych w pobliże wsi Nikisiałka. 29 czerwca zostali rozstrzelani w grupie 33 osób.

  • Osówka – 20 czerwca

Zastrzelonych 15 osób, w tym: 7 mężczyzn, 2 kobiety, 6 dzieci; Żandarmeria z Tarłowa, Iłży, Lipska.

  • Młynki – 21 czerwca

Oddział żandarmerii pod dowództwem Gerulfa Mayera pobił, obrabował, a następnie zastrzelił 10 osób.

  • Karczma Miłkowska - 23 czerwca

Rozstrzelanych 15 osób, spalono 15 zagród; III/17 SS Pol. Rgt i Sipo.

  • Dębno - 30 czerwca

Rozstrzelanych 29 Polaków, w tym 8 kobiet i 4 dzieci. 62 zmot. pluton żandarmerii ubezpieczany przez żołnierzy Wehrmachtu z 955 batalionu zabezpieczającego.

  • Klonów - 2 lipca

Zastrzelonych 16 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii ubezpieczany przez żołnierzy Wehrmachtu z 955 batalionu zabezpieczającego.

  • Okół – 2 i 22 lipca

2 lipca rozstrzelanych zostało dziewięć osób, a 22 lipca jedenaście, a dalszych 5 spalono żywcem; Orpo.

  • Bór Kunowski - 4 lipca

Zamordowane 43 osoby – 27 mężczyzn, 7 kobiet i 9 dzieci, z tego 21 mężczyzn zastrzelonych, 6 mężczyzn oraz wszystkie kobiety i dzieci spalone żywcem; III/17 SS Pol. Rgt.

  • Michniów - 12-13 lipca

Zamordowanych 204 osoby w tym: 102 mężczyzn, 54 kobiety i 48 dzieci w wieku od 9 dni do 15 lat) 10 osób uwięziono, z czego 6 zginęło w obozach koncentracyjnych, 18 dziewcząt wywieziono na roboty przymusowe. Wieś doszczętnie ograbiono i spalono. Policja porządkowa z różnych pododdziałów I i II/22 SS Pol. Rgt. i III/17 SS Pol. Rgt. oraz terenowych komisariatów i posterunków, a 12 lipca także gestapowcy z Sipo Kielce.

  • Niewachlów – 27 lipca

W czasie masowej akcji aresztowano kilkudziesięciu mężczyzn, z których 42 wywieziono do obozu pracy w Bliżynie, 7 wywieziono do obozów koncentracyjnych, a 12 rozstrzelano w lesie koło Sukowa; Żandarmeria i Sipo Kielce.

  • Zbijów Duży – wrzesień

Zastrzelonych 12 osób; Żandarmeria.

  • Boże, Małe Boże, Boska Wola, Ducka Wola, Biała Góra, Krzemień, Budy Boskowolskie – 22 września

Z wymienionych wsi uprowadzono ok. 80 osób, z których 2 mężczyzn zatłuczono na przesłuchaniu. Pozostałych wywieziono do obozów koncentracyjnych, które przeżyło ok. 10 osób; Żandarmeria i Gestapo Radom.

  • Mołdawa, Zawały, Wólka Modrzejowska, Wólka Kolonia, Dębowe Pole, Borsuki, Karczma Miłkowska - 16 – 19 października

Zabitych 105 Polaków, w tym 30 kobiet, 31 dzieci. Spalono szereg zagród, a całkowicie wieś Zawały. Ok. 50 ofiar spalonych żywcem; Orpo.

  • Skarżysko-Kościelne – 25 października

Rozstrzelanych 11 osób; Żandarmeria z Mirca i Skarżyska-Kamiennej.

  • Janików - 8 listopada

Storturowano i rozstrzelano 17 osób, w tym 2 kobiety. Żandarmeria z Kozienic.

  • Tczów – 11 listopada

Zastrzelono 30 mężczyzn i kobietę, w tym osoby z sąsiedniej wsi Borki; Żandarmeria.

  • Kurzelów - 27 listopada

Skatowanych i rozstrzelanych 20 osób, 4 uprowadzonych nie powróciło. Żandarmeria z Włoszczowy i Kluczewska.

  • Bichniów - 28 listopada

Zastrzelone 43 osoby; Orpo z Włoszczowy.

Oprac. Paweł Żołądek, Referat Badań Historycznych Delegatury IPN w Kielcach

do góry