Instytut Pamięci Narodowej Pacyfikacje na wsi kieleckiej - 1943 r. - Aktualności -

Niemiecki niepokój wyrażany na różnych szczeblach administracji cywilnej oraz policyjnej wzbudziła aktywizacja polskich organizacji niepodległościowych na czele z Armią Krajową oraz partyzantki komunistycznej. Ważne znaczenie miał również rozwój oporu biernego na wsiach – uchylanie się od obowiązku pracy (np. wyjazdów na roboty do Niemiec) czy bojkot oddawania obowiązkowych kontyngentów płodów rolnych. Znaczne zwiększenie norm kontyngentowych wprowadzony w tym czasie przez Niemców prowadziło do zubożenia i głodu na wsiach. Jednocześnie wieś aktywnie wspierała rozwijającą się partyzantkę.

W celu spacyfikowania terenu Niemcy przeprowadzili reorganizację i wzmocnienie sił policji porządkowej (Ordnungspolizei) w terenie. Do środkowej Kielecczyzny skierowali również dobrze uzbrojone, mobilne i bezwzględne siły szybkiego reagowania (bataliony policyjne) oraz 62. zmotoryzowany (mot. zug) pluton żandarmerii dowodzony przez por. Alberta Schustera.

Przywracanie bezpieczeństwa w istocie sprowadziło się do brutalnych mordów ludności cywilnej we wsiach środkowej Kielecczyzny. Punkt kulminacyjny pasma zbrodni miał miejsce 12-13 lipca 1943 r. w Michniowie. Rozpoczęte wiosną 1943 r. masowe działania pacyfikacyjne siły niemieckie kontynuowały w regionie kieleckim do końca okupacji.

W 2023 roku mija 80 lat od wielu krwawych pacyfikacji wsi na Kielecczyźnie. Poniżej prezentujemy kalendarium pacyfikacji i akcji represyjnych przeprowadzonych przez niemieckie formacje policyjne i wojskowe w 1943 roku.

Rok 1943

• Wielka Wieś - 18 lutego i 14 października

18 lutego - 27 osób zastrzelonych albo spalonych żywcem: 2 mężczyzn (1 spalony) 10 kobiet (spalonych), 15 dzieci (9 spalonych), spalono 11 zagród. Orpo.
14 października – 3 osoby rozstrzelane w zbiorowych egzekucjach, 2 zamordowane we wsi Piasek, 10 osób wysłanych do KL Auschwitz, a 6 na przymusowe roboty; 2/I/22 SS Pol. Rgt

• Rogów - 24 lutego

Uprowadzono 135 osób, tj. 1 kobietę i wszystkich mężczyzn ze wsi. Kobieta rozstrzelana w Końskich, mężczyzn wywieziono do obozów koncentracyjnych bądź na przymusowe roboty; I zmot. batalion.

• Chotcza - 8 marca

Zamordowanych 18 osób, spalono kilka budynków; Żandarmi z Lipska; w okolicy miało miejsce także szereg mniejszych akcji w czasie których zginęło w latach 1942-1944 ponad 100 osób.

• Sobień i Skronina - 15 marca

Zamordowano 47 osób – 13 mężczyzn, 12 kobiet, 22 dzieci – z tego 16 osób spalono żywcem w olejarni; 35 mężczyzn uprowadzonych, 19 zagród spalonych; 3/I zmot. batalionu żandarmerii.

• Płucki - kwiecień

Zastrzelonych 20 Polaków (7 kobiet, 13 dzieci). Zwłoki spalone w domach. 62 zmot. pluton żandarmerii.

• Lewoszów i Szóstaki - 8 kwietnia

Zastrzelonych 28 osób (11 mężczyzn, 8 kobiet, 9 dzieci), spalone 4 budynki. Orpo z Końskich.

• Wzdół Rządowy (Wiącka i Kapkazy) - 11 kwietnia

19 osób zastrzelonych (5 mężczyzn, 5 kobiet, 9 dzieci). Orpo z Końskich.

• Luta - 18 i 22 kwietnia

Zabitych 30 osób (8 mężczyzn, 10 kobiet, 12 dzieci), z tego (4 dzieci i 3 kobiety) spalonych żywcem; Orpo z Końskich.

• Naramów - 27 kwietnia

Zamordowanych 21 osób (9 mężczyzn, 4 kobiety, 8 dzieci), nadto 2 zmarłe z ran i oparzeń (kobieta i dziecko), 5 zagród spalonych; Orpo.

• Jeziorko – 1 maja

Zastrzelonych 11 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii dowodzony przez Alberta Schustera.

• Dąbrowa Górna (poduchowna) i Dolna (Skarbowa) - 7 i 8 maja

Zastrzelonych 45 Polaków, w tym 18 mężczyzn, 17 kobiet, 10 dzieci. Ok. 25 zagród spalonych; Żandarmeria z Kielc.

• Skałka Polska – 11 maja

Zastrzelonych bądź spalonych żywcem 92 osoby, w tym: 28 mężczyzn, 23 kobiety, 31 dzieci. Spalona cała wieś. Uratowało się tylko kilka osób; Żandarmeria z Kielc i Łopuszna oraz Landwache z Antonielowa.

• Wojciechów (leśniczówka) - 21 maja

Zastrzelono 4 osoby – leśniczego, gajowego i 2 robotników. Sipo i Żandarmeria z Jędrzejowa.

• Gębice i Żuchowiec - 24 maja, 11 listopada

24 maja zamordowanych ok. 80 osób, spalono 30 zagród. Policja Porządkowa ze Starachowic przy udziale Sipo, ubezpieczana przez Wehrmacht.
11 listopada – zamordowanych 42 osoby i spalonych dwadzieścia zagród; Policja Porządkowa.

• Wola Szczygiełkowa - 25 maja

Rozstrzelanych 21 osób, w tym 1 kobieta. 62 zmot. pluton żandarmerii ubezpieczany przez Wehrmacht z 955 batalionu zabezpieczającego.

• Mniów oraz Ćmińsk, Serbinów, Miedzierza, Smyków, Muszczarz, Przełom, Chyby, Podchyby, Raszówka - 26 maja

Zamordowane 53 osoby, w tym 11 kobiet i 15 dzieci. 35 osób spalonych żywcem w Raszówce, w tym 6 kobiet i 5 dzieci; Żandarmeria – przypuszczalnie I zmot. batalion i Sipo z Kielc.

• Psary Podlesie – 29 maja

Zastrzelonych 8 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii Alberta Schustera.

• Bodzentyn - 1 czerwca

Rozstrzelanych 39 osób, w tym 5 kobiet. 62 zmot. pluton żandarmerii, ubezpieczany przez Wehrmacht z 955 batalionu zabezpieczającego.

• Kakonin - 2 czerwca

Zastrzelonych 9 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii dowodzony przez Alberta Schustera.

• Strużki - 3 czerwca

Zastrzelonych i spalonych 74 Polaków (17 mężczyzn, 33 kobiety, 24 dzieci). Uratowali się nieliczni, wieś całkowicie spalona. 3/I zmot. batalion żandarmerii.

• Krajno - 4 czerwca

Zastrzelonych 27 osób, w tym 2 kobiety. Zrabowano wszystkie owce; 62 zmot. pluton żandarmerii i żandarmi z Bielin.

• Policzna - 12 czerwca

Zastrzelonych 30 osób, w tym kobiety i dzieci, budynki spalono; Żandarmeria.

• Pogłodów - 13 czerwca

Zamordowanych 18 osób, w tym 2 mężczyzn, 6 kobiet i 10 dzieci spalonych żywcem; I zmot. batalion żandarmerii i Sipo z Kielc.

• Wymysłów Podgórze – 15 czerwca

W osadzie młyńskiej oddział niemiecki prawdopodobnie z rozkazu Gerulfa Mayera zamordował 3 osoby.

• Rakówka – 18 czerwca

Policjanci z III/17 SS Pol. Rgt. pod dowództwem Aloysiusa Rogalli oraz policjanci z 11/III/17 kwaterujący w Bogorii dowodzeniu przez Adalberta Mayera przeprowadzili obławę i ujęli ponad 20 osób. Spośród pojmanych 12 osób zostało wywiezionych w pobliże wsi Nikisiałka. 29 czerwca zostali rozstrzelani w grupie 33 osób.

• Osówka – 20 czerwca

Zastrzelonych 15 osób, w tym: 7 mężczyzn, 2 kobiety, 6 dzieci; Żandarmeria z Tarłowa, Iłży, Lipska.

• Młynki – 21 czerwca

Oddział żandarmerii pod dowództwem Gerulfa Mayera pobił, obrabował, a następnie zastrzelił 10 osób.

• Karczma Miłkowska - 23 czerwca

Rozstrzelanych 15 osób, spalono 15 zagród; III/17 SS Pol. Rgt i Sipo.

• Dębno - 30 czerwca

Rozstrzelanych 29 Polaków, w tym 8 kobiet i 4 dzieci. 62 zmot. pluton żandarmerii ubezpieczany przez żołnierzy Wehrmachtu z 955 batalionu zabezpieczającego.

• Klonów - 2 lipca

Zastrzelonych 16 osób; 62 zmot. pluton żandarmerii ubezpieczany przez żołnierzy Wehrmachtu z 955 batalionu zabezpieczającego.

• Okół – 2 i 22 lipca

2 lipca rozstrzelanych zostało dziewięć osób, a 22 lipca jedenaście, a dalszych 5 spalono żywcem; Orpo.

• Bór Kunowski - 4 lipca

Zamordowane 43 osoby – 27 mężczyzn, 7 kobiet i 9 dzieci, z tego 21 mężczyzn zastrzelonych, 6 mężczyzn oraz wszystkie kobiety i dzieci spalone żywcem; III/17 SS Pol. Rgt.

• Michniów - 12-13 lipca

Zamordowanych 204 osoby w tym: 102 mężczyzn, 54 kobiety i 48 dzieci w wieku od 9 dni do 15 lat) 10 osób uwięziono, z czego 6 zginęło w obozach koncentracyjnych, 18 dziewcząt wywieziono na roboty przymusowe. Wieś doszczętnie ograbiono i spalono. Policja porządkowa z różnych pododdziałów I i II/22 SS Pol. Rgt. i III/17 SS Pol. Rgt. oraz terenowych komisariatów i posterunków, a 12 lipca także gestapowcy z Sipo Kielce.

• Niewachlów – 27 lipca

W czasie masowej akcji aresztowano kilkudziesięciu mężczyzn, z których 42 wywieziono do obozu pracy w Bliżynie, 7 wywieziono do obozów koncentracyjnych, a 12 rozstrzelano w lesie koło Sukowa; Żandarmeria i Sipo Kielce.

• Zbijów Duży – wrzesień

Zastrzelonych 12 osób; Żandarmeria.

• Boże, Małe Boże, Boska Wola, Ducka Wola, Biała Góra, Krzemień, Budy Boskowolskie – 22 września

Z wymienionych wsi uprowadzono ok. 80 osób, z których 2 mężczyzn zatłuczono na przesłuchaniu. Pozostałych wywieziono do obozów koncentracyjnych, które przeżyło ok. 10 osób; Żandarmeria i Gestapo Radom.

• Mołdawa, Zawały, Wólka Modrzejowska, Wólka Kolonia, Dębowe Pole, Borsuki, Karczma Miłkowska - 16 – 19 października

Zabitych 105 Polaków, w tym 30 kobiet, 31 dzieci. Spalono szereg zagród, a całkowicie wieś Zawały. Ok. 50 ofiar spalonych żywcem; Orpo.

• Skarżysko-Kościelne – 25 października

Rozstrzelanych 11 osób; Żandarmeria z Mirca i Skarżyska-Kamiennej.

• Janików - 8 listopada

Storturowano i rozstrzelano 17 osób, w tym 2 kobiety. Żandarmeria z Kozienic.

• Tczów – 11 listopada

Zastrzelono 30 mężczyzn i kobietę, w tym osoby z sąsiedniej wsi Borki; Żandarmeria.

• Kurzelów - 27 listopada

Skatowanych i rozstrzelanych 20 osób, 4 uprowadzonych nie powróciło. Żandarmeria z Włoszczowy i Kluczewska.

• Bichniów - 28 listopada

Zastrzelone 43 osoby; Orpo z Włoszczowy.

Oprac. Paweł Żołądek, Referat Badań Historycznych Delegatury IPN w Kielcach