Uroczystości rozpoczęła msza święta w Bazylice Katedralnej w intencji Żołnierzy Wyklętych. Po modlitwie zgromadzeni przeszli przed ścianę straceń na terenie dawnego więzienia kieleckiego przy ulicy Zamkowej, gdzie złożono wieńce i znicze. Główna część uroczystości odbyła się na Skwerze im. Stefana Żeromskiego przy tamtejszym pomniku Armii Krajowej. Naczelnik Delegatury IPN w Kielcach dr Dorota Koczwańska-Kalita w swoim przemówieniu zwracała obecnym uwagę na to, dlaczego ważna jest pamięć o Żołnierzach Wyklętych. Przekonywała, że mieli w sercach wolność oraz miłość do Ojczyzny, walczyli o nią i wiedzieli, że ich działania przyniosą owoce przyszłym pokoleniom. Nie zgadzali się na sowietyzację Polski, dlatego byli brutalnie zwalczani. Naczelnik przypomniała kilka cytatów z pamiętników czy wystąpień niezłomnych. Między innymi słowa Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca" wypowiedziane podczas rozprawy sądowej w 1946 roku:
To wszystko, co obecnie jest w Polsce, prędzej czy później runie. Runie sowiecki kolosi jego satelici. Powstanie Suwerenna i Niepodległa Polska, Polska o jaką walczyłem od 1 września 1939 roku po dzień dzisiejszy. Tylko taka Polska ma prawo mnie sądzić.
Po wystąpieniach, salwie honorowej i Apelu Pamięci nastąpiło składanie wieńców i zniczy przed pomnikiem Armii Krajowej. Naczelnik Delegatury IPN, wraz z przedstawicielami władz miasta i regionu, złożyła wieniec w imieniu mieszkańców województwa świętokrzyskiego.
Kolejna uroczystość odbyła się na cmentarzu na Piaskach - przy pomniku poświęconym pamięci żołnierzy AK, NSZ, WiN pomordowanych przez Urząd Bezpieczeństwa i przy "Kieleckiej Łączce". Delegaturę IPN w Kielcach reprezentowali: Leszek Bukowski, dr Marzena Grosicka, kierownik Referatu Badań Historycznych, Patrycja Zatorska-Milewska, kierownik Wydziału Archiwalnego.
Częścią uroczystości była również inicjatywa pt. „Zapalmy znicz pamięci”. W jej ramach 1 marca 2023 r. o godz. 18.00 odbyło się symboliczne upamiętnienie Żołnierzy Wyklętych poprzez zapalenie zniczy przed pomnikiem Armii Krajowej w Kielcach.
Uroczystości zorganizowała Delegatura IPN w Kielcach oraz Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach. Współorganizatorami byli: Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, Miasto Kielce, Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych, 10. Świętokrzyska Brygada Obrony Terytorialnej, Wzgórze Zamkowe w Kielcach, Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej, Kuratorium Oświaty w Kielcach, Stowarzyszenie Ochrony Dziedzictwa Narodowego.
Wydarzenia towarzyszące przygotowane przez Delegaturę IPN w Kielcach:
- 24 lutego – 31 marca – wystawa „August Emil Fieldorf” w CE IPN „Przystanek Historia” w Kielcach
- od 24 lutego – „Straceni. Sylwetki ofiar reżimu stalinowskiego” – prezentacja grafik na szybach „Przystanku Historia”
- 26 lutego, godz. 17.00 – ,,Rzuciliśmy życie na szańce”, koncert Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego w Centrum Kongresowym Targi Kielce
- 27 lutego, godz. 10.00 - wykłady Ilony Religi-Goli „Żołnierze Niezłomni. Żołnierze Wyklęci” oraz dra Michała Zawiszy „Żołnierze podziemia niepodległościowego po 1945 r.” w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sandomierzu
- 27 lutego-10 marca – wystawy „Niezłomna, wyklęta, przywrócona pamięci. Danuta Siedzikówna Inka 1928–1946" oraz „Żołnierze Wyklęci. Podziemie niepodległościowe 1944–1963” w Zespole Szkół Przemysłu Spożywczego w Kielcach
- 28 lutego – 23 marca – wystawa biograficzna o Łukaszu Cieplińskim na Skwerze im. Stefana Żeromskiego
- 28 lutego, od godz. 11.00 – odsłonięcie tablicy „Młodych Białych Orłów”, prezentacja wystawy „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956” i wykład, II LO im. T. Kościuszki w Sandomierzu
- 1 marca, godz. 9.30 - wykład Edyty Krężołek „Niezłomni, Wyklęci – przywróceni pamięci” oraz projekcja filmu „Polska szuka bohaterów” w reż. A. Gołębiewskiego, CE IPN „Przystanek Historia” w Kielcach
- 1 marca, godz. 10.00 - wykład Jakuba Mularczyka „Kim byli Żołnierze Wyklęci?” w Szkole Podstawowej w Tychowie Nowym
- 1 marca, godz. 17.00 - wykład otwarty Marka Jończyka pt. "Żołnierze Wyklęci - niezłomni w walce o suwerenną Polskę" w CE IPN "Przystanek Historia" w Kielcach
- 1 marca, godz. 10.30 – prelekcje i pokazy multimedialne Marka Jończyka o Żołnierzach Wyklętych w Zespole Szkolno-Przedszkolnym – Szkole Podstawowej im. Armii Krajowej Korpus „Jodła” w Łącznej
- 2 marca, godz. 9.30 - wykład Jakuba Mularczyka „Bohaterowie Niezłomni” w Szkole Podstawowej w Mircu
- 2 marca, godz. 10.30 - wykład Jakuba Mularczyka „Żołnierze Wyklęci i ich losy” w Szkole Podstawowej w Gadce
- 4 marca - V Kielecki Marsz Patriotyczny Pamięci Żołnierzy Wyklętych pod patronatem honorowym Delegatury IPN w Kielcach
- 9 marca - wykład dra Michała Zawiszy „Niezłomni, Wyklęci – przywróceni pamięci” oraz projekcja filmu „Polska szuka bohaterów” w reż. A. Gołębiewskiego dla kieleckiej młodzieży, CE IPN „Przystanek Historia” w Kielcach
- 27 marca: rozstrzygnięcie wojewódzkiego konkursu „O Polskę biało-czerwoną. Żołnierze Wyklęci w fotografii, filmie i na plakacie” (nadsyłanie prac do 13 marca)
* * *
Polecamy również cykl etiud filmowych pt. „Żołnierze Niezłomni. Żołnierze Wyklęci”. To 19 krótkich filmów przedstawiających żołnierzy polskiego podziemia antykomunistycznego, które pomagają widzowi poznać i zrozumieć rzeczywistość powojennej Polski ludowej.